تأملی بر نقش برجستۀ شکارگاه خسرو دوم (؟) در تاق بستان و الگوپذیری از آن در نقش برجستۀ تنگ‌واشی فتحعلی‌شاهِ قاجار

نقش‌مایۀ شکار از نخستین نقاشی‌های دیواری دوران پارینه‌سنگی درون غارها تا تکامل‌یافته ترین دست ساخته‌های امروزی در هنر ایران وجود داشته و در مسیر تاریخ هنر و طی فرایندِ شکل‌گیری فرهنگ‌های مختلف، مفاهیم گوناگونی را در درون خود پرورده است. این روند تکاملی در دوران تاریخی و خصوصاً دورۀ ساسانی مفهومی فراتر از شکار صرف به خود می‌گیرد، به طوری‌که یکی از رایج‌ترین موضوعات هنر و فرهنگ دورۀ ساسانی صحنه شکار است و در این زمینه شاهان ساسانی اقدام به تأسیس مکان‌هایی خاص با عنوان شکارگاه و یا باغ‌شکار کرده‌اند. این پژوهش در نظر دارد به بررسی مفهوم شکار در دورۀ ساسانی، به ویژه اهمیت محوطه‌های شکارگاهی دورۀ خسرو دوم بپردازد؛ بدین منظور شکارگاه خسرو دوم در تاق بستان و نقوش حک‌شدۀ شکار گراز و گوزن در دو طرف تاق بزرگ‌تاق‌بستان مطالعه شده و تأثیر آنها بر شکل‌گیری شکارگاه فتحعلی‌شاه در تنگ‌واشی، و همچنین نقش برجستۀ او در این مکان، بررسی‌شده است. مطالعۀ نقوش شکارگاه تاق بستان، تأثیرپذیری آنها را از نقاشی‌های دیواری مربوط به شکارِ اواخر دورۀ اشکانی و دورۀ ساسانی مشخص کرده است، به طوری‌که خود نقاشی‌های دیواری مربوط به شکار دورۀ ساسانی خود متأثر از نقاشی‌های دیواری دورۀ اشکانی‌اند. نقوش شکارگاهی تاق بستان بر نقوش شکار در دوران اسلامی تأثیر گذاشته است که نمود این تأثیرات را در مینیاتورهای دورۀ اسلامی می‌توان دید. چنانچه اوج آن در دورۀ قاجار و به گونه‌ای دیگر تجلی پیدا می‌کند؛ بارزترین نمود این تأثیرپذیری در دورۀ قاجار، نقش برجستۀ شکار شاهی فتحعلی‌شاه در تنگ‌واشی است. مطالعات صورت گرفته در این پژوهش نشان می‌دهد، با وجود اینکه دو نقش برجستۀ مذکور از نظر مضامین به هم شباهت دارند، اما هدف از ایجاد آنها متفاوت بوده است.